In de leer bij maestro Alex Schillings: de weg naar meesterschap
Het is zaterdag 14 juni en bij onze repetitie schuift een bijzondere gast aan: Alex Schillings. Al jaren is hij een graag geziene verschijning binnen de FKNR, onder meer dankzij de vele masterclasses die hij heeft gegeven aan zijn studenten. In die tijd is een warme band ontstaan tussen Alex en ons orkest. Dirigent kapitein Alfred Willering kent die band als geen ander. Toen hij Alex met zijn studenten aan het werk zag, wilde hij dat ook en zo geschiedde: hij ging zelf bij Alex in de leer. Sinds twee jaar volgt hij bij Alex de masteropleiding HaFaBra-directie en op 5 juli hoopt hij die met succes af te sluiten. In aanloop naar dit bijzondere eindexamenconcert spraken we met de meester zelf: Alex Schillings.
Van dirigent naar leerling
De vraag die menig muzikant van de FKNR wel eens door het hoofd heeft laten gaan, is hoe Alfred als student is. Alex roemt de houding van Alfred; ‘Het is op z’n minst uitzonderlijk; de meeste studenten zijn een stuk jonger dan Alfred, maar vooral omdat hij al chef-dirigent van een professioneel orkest is. Dat maakt het extra bijzonder. Alfred zou technisch gezien vader kunnen zijn van sommige studenten én hij heeft de FKNR onder zijn leiding, maar hij is op donderdag, onze lesdag, precies zoals de andere studenten. Hij manifesteert zich als student en niet als chef van een professioneel orkest. Hoe Alfred dat doet, hoe hij zich opstelt tijdens de lessen, vind ik bijzonder knap. Hij stelt hele scherpe vragen en kijkt heel goed naar zijn medestudenten. Ik kan je met mijn hand op het hart melden dat er richting de medestudenten en richting mij nooit een moment is geweest van, ‘ik zal jullie wel eens vertellen hoe je de komende decennia moet acteren’. De chemie tussen Alfred en de medestudenten gaf aan de donderdag een bijzondere dimensie. Alfred zei telkens tegen mij als ik aankondigde dat er een scherpe opmerking of kritiek van mijn kant zou aankomen: ‘ik kom hier om te studeren en ik wil zo veel mogelijk absorberen’. Een opmerking die tekenend voor hem is.’
Het verhaal achter de partituur
Voor Alex is het verhaal achter de partituur van essentieel belang wanneer het gaat om het vertalen naar de handen van de dirigent. ‘Het notenbeeld is natuurlijk belangrijk, maar bij het analyseren van een partituur, beginnen we bij de titelpagina. Wat voor informatie geeft de naam van het werk en de componist je? Al voordat we maar een noot zien, weten we al heel veel. Zijn er verschillende versies, zijn werken herschreven en waarom? Al die invloeden zijn belangrijk. Door de tijd heen ontwikkelt muziek zich en met dat soort informatie doen we tijdens de studie elke week heel veel.’
De kunst van het dirigeren
Het vertalen van de partituur naar de handelingen van de dirigent vraagt om de nodige techniek. Hoe leert een dirigent deze techniek aan? ‘Denk aan een vliegtuig dat landt; wanneer die naar de landingsbaan wordt geleid door zo’n verkeersregelaar, dan gaat dat ook zonder woorden.’ Met handgebaren versterkt hij zijn verhaal visueel, als de dirigent in hart en nieren die hij is. ‘Bij dirigeren zit er echter wel ontzettend veel finesse in die communicatie met je handen. Als we het alleen al hebben over batontechniek, komt er een heel precieze oog-handcoördinatie bij kijken. De logische communicatie met handen en baton (de dirigeerstok) is te leren, maar dat vergt bewustwording van een dirigent. Voor die bewegingen een deel van je taal zijn; dat is een heel proces. Denk aan het meester worden van een instrument: dat kost ook heel veel tijd, oefening en herhaling. Je moet geloven in de taal van je handen en je moet ook vertrouwen uitstralen, zowel in jezelf als in je orkest.’
Meer dan een docent
Naast een bevlogen en inspirerend docent en dirigent, hebben we Alex binnen de FKNR ook mogen zien als coach. ‘Ik vorm mijn mensen. Ik vind het belangrijk dat ze bij goede mensen en op de juiste plekken terecht komen. Natuurlijk vertel ik ze wat ze moeten doen, maar ik wil ook dat ze een goede en gelukkige boterham kunnen verdienen.’ Voor Alfred hoopt hij in de komende jaren op nog meer groei. ‘Ik hoop dat hij in de vaart van de professionele orkesten zich kan blijven ontwikkelen en ik hoop dat hij ook bij andere orkesten in de top van de blaasmuziek mag blijven dirigeren.’ Op de vraag wat Alex hoopt dat Alfred uit de lessen meeneemt, is Alex stellig: ‘De zoektocht naar het kleinste detail en dat een partituur een gezicht heeft. En daarnaast: altijd straight en oprecht zijn. Ik kan soms heel zwart-wit zijn, maar de partituur is voor mij heilig, daar blijf je vanaf. Ik spreek namens de partituur, niet namens mezelf.’